WYSTAWA

„BYLIŚMY SĄSIADAMI – BIOGRAFIE ŻYDOWSKICH ŚWIADKÓW TAMTYCH CZASÓW”

RATUSZ SCHÖNEBERG BERLIN

Wystawa "BYLIŚMY SĄSIADAMI" odwołuje się do ponad 30-letniej współpracy ze świadkami ówczesnych wydarzeń i ich wspomnień. Początkowo punkt ciężkości stanowiło odnalezienie byłych, wypędzonymi przez nazistów, mieszkańców dzielnicy Schöneberg a następnie nawiązanie z nimi kontaktu. Zwieńczeniem prac było powstanie w roku 2005, w Ratuszu Schoeneberg - jedynego w swoim rodzaju - miejsca pamięci poświęconego prześladowanym i zamordowanych w latach

1933- 1945 żydowskim sąsiadom. Po środku Wystawy, jak w czytelni starej nobliwej biblioteki, wyłożone są albumy biograficzne. Stoliki

z lampami zapraszają zwiedzających do zajęcia miejsca.

Obecnie 148 albumów dokumentuje historię życia i męczeństwa żydowskich współmieszkańców dzisiejszej dzielnicy Tempelhof-Schöneberg. Dokumentację większości losów, tak pojedynczych osób, jak i całych rodzin, opracowano we współpracy ze świadkami tamtych czasów, już to z ich dziećmi. Prywatne zdjęcia, dokumenty i relacje umożliwiają zrozumienie historii. Są także albumy poświęcone wybitnym już wówczas pisarzom, artystom, naukowcom czy sportowcom. Wśród nich rzuca się

w oczy duża ilość postępowych kobiet.

Albumy są świadectwem życia sprzed i po roku 1933. Prezentują ucieczkę i emigrację; deportacje i zamordowanie najbliższej rodziny. Te albumy-biografie dokumentują także przeżycie i życie po Holocauście, aż po dzień dzisiejszy. Poruszają także następującą tematykę: jakie formy zachowania tamtej historii mamy dziś do dyspozycji? Tablice pamiątkowe i kamienie pamięci (Stolpersteine), biografie a także miejsca pamięci narodowej.

W berlińskiej dzielnicy Schöneberg żyło do czasu przejęcia władzy przez nazistów (1933) ponad 16 000 Żydów (7,35% populacji dzielnicy). Ulubionym miejscem zamieszkania była tzw. „Dzielnica Bawarska” (Bayerisches Viertel) zwana też „Żydowską Szwajcarią” (Jüdische Schweiz). Naziści wysiedlili na oczach współlokatorów do deportacji ponad 6 000 żydowskich mieszkańców. W dzielnicy Tempelhof mieszkało

wg danych z 1933 roku 2 300 Żydów, co stanowiło 2,3% ogólnej liczby mieszkańców. Deportowano 230 osób. Nazwiska wywiezionych, oraz cel deportacji odczytać można z ręcznie zapisanych "fiszek", których kolejność ustalono wg nazwy ulic - ostatniego miejsca zamieszkania ofiar. Te biblioteczne karty umieszczone wzdłuż ścian "otaczając" niejako albumy-biografie, tworzą w swojej całości rodzaj pomnika-muru pamięci.

Work in progress - to koncepcja Wystawy, która rok w rok jest poszerzana o nowe albumy biograficzne oraz zmieniające się punkty ciężkości. Rok 2012 poświęcony był ludziom medycyny a 2013 -

w ramach berlińskich obchodów "Zniszczona Wielorakość 1933 - 1945"  żydowskim ludziom kultury. Tematem roku 2014 "Od patriotyzmu do pacyfizmu"- rocznicy wybuchu Pierwszej wojny światowej - był udział

w niej berlińskich Żydów.

Od września 2016 na Wystawie "Byliśmy sąsiadami" roku udostępnione są do wglądu tłumaczenia na język  polski

14 biografii, które związane są tematycznie z Polską w jej obecnych granicach.

Urząd Dzielnicowy Tempelhof-Schöneberg kontynuuje ten projekt

w ścisłej współpracy ze stowarzyszeniem wspierającym "frag doch".

Od roku 2010, dzięki poparciu Wydziału Kultury Senatu Berlina.

Wystawa jest ekspozycją stałą.